Menzil kaygısından yeşil şarj istasyonlarına. Yeşil şarj istasyonları nedir?
2023 yılı başında Türkiye sınırları içerisinde 1.719 olan şarj istasyonu sayısı Ağustos itibariyle 3.790’a yükselmiş durumda. Ya yolda kalırsak, şehir içinde kullanıyorum da uzun yola çıkılır mı, bir de şarj sırası mı bekleyeceğiz endişelerinin yavaş yavaş kaybolduğu bir döneme geçerken Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (“EPDK”) bir adım daha atarak Türkiye’nin elektrikli araç (“EV”) ekosistemini daha sürdürülebilir bir hale getirmeye çalışıyor. Menzil kaygısının yerini yeşil enerji soru(n)larına bırakması hem yatırımcılar hem de kullanıcılar açısından heyecan verici. Çünkü bu artık EV’nin Türkiye’de emekleme çağının sonuna geldiğinin ve emin adımlarla yoluna devam ettiğinin bir göstergesi. EV’niz gerçekten ne kadar çevreci sorusuna geçmeden önce kısaca şarj istasyonlarına daha geniş bir çerçeveden bakalım.
Yazı: Av. Şahin Ardıyok ve Av. Büşra Nazlı Yaldır
Şarj Hizmeti Yönetmeliği ve EV Şarj İstasyonları
2 Nisan 2022 tarihinde yürürlüğe giren Şarj Hizmeti Yönetmeliği ile kurulan sistemin ilk ayağını “şarj ağı işletmecilerinin” EPDK’dan alacakları lisansa istinaden kendi şarj ağlarını kurmaları oluşturuyor. “Araçlara kablolu veya kablosuz elektrik enerjisi aktarımının yapıldığı tesis” olarak tanımlanan şarj istasyonlarını işletmek için ise lisans sahibi şarj ağı işletmecisinden sertifika almak yeterli. Bu sertifika ile işletmeciler EV sahiplerine şarj hizmeti sağlayabiliyor. Her bir şarj istasyonu için yalnızca bir lisans sahibi tarafından sertifika düzenlenebiliyorken, şarj istasyonu işletmecisi aldığı bir sertifikayla birden fazla şarj istasyonunda şarj hizmeti sunabilmekte.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın hızlı şarj istasyonu yatırımını teşvik etmek amacıyla başlattığı “Elektrikli Araçlar İçin Hızlı Şarj İstasyonları Hibe Programı”nın da yardımıyla şarj istasyonu işletmecilerinin ve şarj istasyonlarının sayıları hızlı bir şekilde artarken, EPDK 2023 yılının başında şarj hizmeti verilen yerlerin soket ve istasyon bazında gerçek zamanlı olarak görüntülenebilmesi için Şarj@TR isimli mobil uygulamasını geliştirdi. Bu şekilde tüketiciler bir tıkla tüm halka açık şarj istasyonlarını harita üzerinde tespit edebiliyor.
Yeşil Şarj İstasyonları
Şarj Hizmeti Yönetmeliği, yürürlüğe girdiği ilk şeklinde şarj istasyonunun elektrik ihtiyacını karşılamak üzere Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik üretim tesisi kurulabilmesine imkân sağlamıştı. Aynı zamanda yine şarj istasyonu bünyesinde bütünleşik elektrik depolama tesisi kurulması da düzenlenmişti. Dolayısıyla EPDK daha ilk baştan sürdürülebilir yöntemler ile yola çıkmıştı.
Bu sürdürülebilir enerji yaklaşımını bir adım daha ileri taşımak isteyen EPDK 17 Ağustos 2023 tarihinde yaptığı bir yenilikle EV ekosistemine “yeşil şarj istasyonu”nu kazandırdı. Yönetmelik, yeşil şarj istasyonu niteliğini kazabilmek için elektrik enerjisinin tamamının yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilmesini şart koşuyor. Bu da söz konusu elektrik enerjisinin tamamı için yenilenebilir enerji kaynak garanti belgesi (“YEK-G belgesi”) itfa edilerek sağlanabilecek. Şarj ağı işletmecileri kendi şarj ağındaki şarj istasyonlarından tamamını veya bazılarını yeşil şarj istasyonu olarak belirleyebiliyor. Yeşil şarj istasyonları Şarj@TR mobil uygulamasında ise ayrı bir renk ile gösterilecek. Yeşil şarj istasyonlarından şarj hizmeti alan kullanıcılar YEK-G belgelerinin doğruluğunu teyit edebilecekler.
Yeşil Şarj İstasyonlarının EV Ekosistemine Katkısı
Petrol kullanımının azalması ve iklim değişikliğiyle mücadele etmek için elektrikli araçlar dünyanın dört bir yanında teşvik ediliyor. Ancak herkesin aklında tek bir soru var: Elektrikli araçlar gerçekten söylendiği kadar çevreci mi? Her ne kadar genel kanı EV’lerin geleneksel araçlara göre daha iklim dostu bir seçenek olduğu yönündeyse de , şarj ve üretim yöntemlerine bağlı olarak istenmeyen çevresel etkilere sebep olabiliyorlar. EV’ler benzinle çalışan çoğu araca kıyasla gezegeni ısıtan çok daha az emisyon üretme eğilimindeyken, sorunun temeli EV’leri şarj etmek için üretilen elektrik için ne kadar kömür ya da diğer fosil yakıtların yakıldığında yatıyor. Dolayısıyla EV’lerin gerçekten emisyonsuz hale gelebilmesi elektrik şebekelerinin yeşil enerji üretiyor olmasından geçiyor.
İşte bu sorunlara cevap olarak yeni düzenleme ile yenilenebilir enerjinin “kimlik kartı” statüsündeki YEK-G belgesi son tüketicilerin kullanmış oldukları enerjinin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğini ispat edecek. Şarj ağı işletmecileri bu sayede portföylerinde yenilenebilir enerji olduğunu doğrulayabilecek, çevreci tüketiciler ise satın aldıkları enerjinin kaynağı hakkında bilgi edinebilecek, şarj istasyonları arasında tercih imkanına sahip olacak. Bu sayede enerji ihtiyaçlarını yenilenebilir kaynaklardan karşılayan markalara yönelik algı değişebilecek ve YEK-G belgesi rekabet avantajı doğurabilecektir.
Dünyada Yeşil Şarj İstasyonları
Amerika Birleşik Devletleri’nde (“ABD”) YEK-G belgesine paralel bir şekilde yenilenebilir enerji kaynağından bir megavat-saat (MWh) elektriğe karşılık olarak Yenilenebilir Enerji Sertifikası (Renewable Energy Certificate, “REC”) verilmekte. YEK-G belgesi gönüllülük esasına dayalıyken, REC gönüllü ve zorunlu olmak üzere iki kategori alıcıya hitap ediyor. Gönüllü REC alıcıları Whole Foods ve Starbucks gibi sera gazı emisyonlarını azaltmaya odaklanmış çevreye duyarlı kuruluşlar . Zorunlu alıcılara örnek olarak ise Yenilenebilir Portföy Standartları (Renewable Portfolio Standards, “RPS”) kapsamında elektrik üretimlerinin belirli bir yüzdesinin yenilenebilir kaynaklardan gelmesini sağlamakla yükümlü olan elektrik tesisleri verilebilir. Her ne kadar şarj istasyonları özelinde henüz bir zorunluluk olmasa da ülkenin en büyük hızlı şarj ağı olan EVgo, Mayıs 2019’da %100 yenilenebilir enerji ile çalışacak ilk EV şarj ağı olduğunu duyurmuştu.
REC belgesinin yanı sıra, YEK-G’ye benzer bir uygulama olarak Amerikan Çevre Koruma Kurumu (Environmental Protection Agency) tarafından yönetilen ENERGY STAR® sembolü örnek verilebilir. ENERGY STAR sertifikalı elektrikli araç şarj cihazları, bekleme modunda (elektrikli araç şarj cihazı aktif olarak bir aracı şarj etmediğinde) standart bir elektrikli araç şarj cihazından yüzde 40 daha az enerji kullanıyor.
Son olarak ifade etmek gerekir ki sadece şarj istasyonları için olmasa da çoğu ülke artık elektrik şebekelerini temizlemeye çalışıyor. Örneğin ABD’de son on yılda yüzlerce kömür santrali kapatıldı ve daha düşük emisyonlu doğalgaz, rüzgâr ve güneş enerjisi karışımına geçildi . Avrupa’da ise elektriğin %58’i halihazırda karbon nötr olarak üretiliyor. Öte yandan Hindistan’da elektriğin neredeyse üçte ikisi kömürden üretiliyor dolayısıyla temiz bir enerji kaynağı olmaktan çok uzak. Elektrikli araçların bu enerjiyle şarj edilmesiyle, kirlilik sadece yollardan enerji santralinin bulunduğu diğer bölgelere kaydırılmış oluyor.
Yazımızın başındaki EV’niz gerçekten yeşil mi sorusuna dönecek olursak, yeşil şarj istasyonu kullananlar için bunun cevabı büyük bir EVet olacaktır.
Av. Şahin Ardıyok ve Av. Büşra Nazlı Yaldır
Balcıoğlu Selçuk Ardıyok Keki Av. Ort.