Çin ‘Elektrikli Savaş’ı körüklüyor! Türkiye için fırsat olabilir mi?

Berkan Bayram / 21 Ekim 2023

Çin, grafit ihracatına sınırlama getiriyor. Türkiye’ye fırsat olabilecek bu hareket, elektrikli otomobil bataryasındaki kritik malzemeye yönelik kısıtlamalar, ABD ile ticaret gerilimini artırabilir! ABD’nin Çin’li şirketlere teknoloji satışı kısıtlamalarına Pekin’den misilleme geldi. Çin, elektrikli otomobil bataryasının kritik ürünü grafit üzerinde ihracat kontrolleri uygulamaya başladı.

Çin Ticaret bakanlığı ve Gümrük Genel İdaresi, Cuma günü yaptığı açıklamada, maden için küresel tedarik zincirlerine hakim olan Çin’in üç kalite grafit için özel ihracat izinleri gerektireceğini söyledi. Çin’in “ulusal güvenlik” gerekçesiyle getirildiğini söylediği yeni ihracat kontrolleri, Pekin ile Washington ve müttefikleri arasında teknoloji tedarik zincirleri konusunda jeopolitik gerilimleri tırmandıracak. Ayrıca Çin’in onlarca kritik kaynağın küresel tedarikindeki hakimiyetinin de altını çizmemiz gerekiyor.

Elektrikli otomobil bataryası için grafit, “doğal” malzeme olarak adlandırılan madencilik malzemesinden veya hücrenin daha hızlı şarj olmasına ve daha uzun süre dayanmasına yardımcı olan ancak üretimi daha pahalı olan petrol hammaddeleri kullanılarak “sentetik” bir işlemle üretilebiliyor. Benchmark Mineral Intelligence‘a göre Çin, açık ara en büyük doğal grafit işleyicisi ve geçen yıl dünyadaki sentetik grafit üretiminin neredeyse yüzde 70’ini üretti; bu da Çin’i en sıkı kontrol altında tuttuğu kritik malzemelerden biri haline getiriyor.

China Graphite Group’un Hong Kong’da listelenen hisseleri duyurunun ardından Cuma günü yüzde 10,7 oranında değer kazandı.

Bu hareket, ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin Çin’e son teknoloji yapay zeka çiplerinin ihracatı üzerindeki kontrolleri sıkılaştırmasından birkaç gün sonra geldi. Pekin, kontroller nedeniyle Washington’u eleştirmişti. Çin Ticaret Bakanlığı Çarşamba günü yaptığı açıklamada, “ABD sürekli olarak ulusal güvenlik kavramını aşırı zorluyor, ihracat kontrol önlemlerini kötüye kullanıyor ve Çin’in kesinlikle memnun olmadığı ve kesinlikle karşı çıktığı tek taraflı zorbalık eylemlerine yöneliyor” dedi.

Grafit fiyatları yılın başından bu yana yüzde 30 düştü ancak emtia veri sağlayıcısı Argus’un pil malzemeleri başkanı Thomas Kavanagh, kısıtlamaların onları “uluslararası düzeyde yükselişe” sokabileceğini söyledi. Çinli yetkililer, Çin’in kendi şirketlerine zarar verebilecek misillemelerden çekinirken, Pekin son aylarda buna yanıt olarak çok çeşitli malzeme ve kaynaklar üzerindeki hakimiyetini güçlendirmeye başladı.

Temmuz ayında Pekin, elektrikli araçlar, mikroçipler ve bazı askeri silah sistemleri de dahil olmak üzere bir dizi stratejik endüstride kullanılan metaller olan galyum ve germanyuma yönelik benzer kısıtlamaları duyurdu. Hükümet ayrıca ulusal güvenlik endişelerini de dile getirdi.

Ancak bu ihracat kısıtlamaları, genellikle stok bulundurdukları için Çinli olmayan üreticilere yönelik arzı henüz önemli ölçüde kesintiye uğratmadı. New York merkezli elektronik şirketlerine malzeme tedarikçisi olan Indium Corporation‘ın kıdemli yöneticisi Bill Jackson, “Pekin’in kısıtlamalarının yavaş yavaş gevşetilmesini ve malzemenin geri çekilmesine izin verilmesini bekliyoruz” dedi.

Yeni kontroller aynı zamanda şirketlerin ek izinler almasını gerektiriyor; bu bir yasak anlamına gelmiyor ancak Çin ürünlerine bağımlı endüstriler için belirsizlik yaratıyor ve gizli ticari bilgilerin teslim edilmesini gerektiriyor. Grafit, nispeten düşük maliyeti, yüksek enerji yoğunluğu ve kararlı yapısı nedeniyle lityum iyon pillerin anot tarafında en yaygın kullanılan malzeme. Seul merkezli New Electric Partners danışmanlık ortağı Ross Gregory, anot malzemelerine yönelik herhangi bir yasağın “inanılmaz derecede önemli” olacağını söyledi. “Otomobil batarya endüstrisinin tamamı anotlara bağımlı ve neredeyse tamamı Çin’den geliyor. Bu dünyanın geri kalanının yetişemeyeceği anlamına gelmiyor, evet gelebilirler ama bu bir gecede olmayacak.” demişti.

Türkiye küresel grafit madeninin yaklaşık %30’unu tek başına rezerv sahibi. Ama üretim noktasında sadece hammadde ihraç ediyor. Bu da katma değerli ürün açısından Çin gibi bir gelire dönüşmüyor. Ülke içerisinde grafit malzemesinin üretim çalışmaları da bulunmuyor. Bu yüzden Türkiye’nin özellikle batarya fabrika yatırımlarına daha fazla önem vermesi, grafit ürün bazlı malzemelerin üretim noktası olması gerekiyor. Hammaddeye sahip olup üretiminde olmamak dünya ölçeğinde rekabet avantajımızı elimizden alıyor.

Berkan Bayram / 21 Ekim 2023 kaynaklar: FT, Reuters